Z głową na karabinie

"Umrzeć przyjdzie, gdy się kochałowielkie sprawy głupią miłością."

Pokolenie Kolumbów

Polecenia

Poeta

Film

Posłuchaj

Interpretacja

04.12.1943

Analiza

Z głową na karabinie

K. K. Baczyńskir

Pokolenie Kolumbów (również jako: pokolenie "czasu burz" i "apokalipsy spełnionej") – nazwa pokolenia młodych polskich poetów i literatów, urodzonych około roku 1920 , dla których okres wchodzenia w dorosłość przypadł na lata II wojny światowej . To właśnie wojna była przeżyciem, które ukształtowało ich świadomość i tożsamość w największym stopniu. Pokolenie to wzięło aktywny udział w ruchu oporu przeciwko okupantowi niemieckiemu oraz w powstaniu warszawskim . Nazwa pochodzi od tytułu książki Romana Bratnego Kolumbowie. Rocznik 20 . Przedstawiciele owego pokolenia przesiąknięci byli katastrofizmem . Rzeczywistość wojenna nie pozwalała im cieszyć się młodością, szczęściem, miłością, czy też innymi wartościami, zamiast bierności wybrali nierówną walkę z okupantem. Charakterystyczne tematy i motywy:

• kryzys wartości
• upadek godności człowieka
• poczucie katastrofy dziejowej
• odnalezienie się człowieka w ówczesnym świecie pełnym okrucieństwa, śmierci i bezwzględności

• Krzysztof Kamil Baczyński,
• Władysław Bartoszewski,
• Miron Białoszewski,
• Teresa Bogusławska,
• Wacław Bojarski,
• Tadeusz Borowski,
• Roman Bratny,
• Olgierd Budrewicz,
• Jerzy Ficowski,
• Tadeusz Gajcy,
• Zbigniew Herbert,
• Gustaw Herling-Grudziński,
• Krystyna Krahelska,
• Wojciech Mencel,
• Włodzimierz Pietrzak,
• Jan Romocki,
• Tadeusz Różewicz,
• Stanisław Staszewski,
• Zdzisław Stroiński,
• Andrzej Szczypiorski,
• Wisława Szymborska,
• Andrzej Trzebiński,
• Karol Wojtyła,
• Józef Szczepański,
• Stanisław Lem.

Najważniejszym tematem literatury II połowy XX wieku były bez wątpienia wydarzenia II wojny światowej. Przykładem utworu, w którym ukazana została tragedia człowieka, któremu przyszło żyć w okresie okupacji hitlerowskiej jest wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – „Z głową na karabinie”. Utwór „Z głową na karabinie” należy do liryki bezpośredniej, o czym świadczy fakt, iż podmiot liryczny w wierszu występuje w pierwszej osobie liczby pojedynczej (np. „słyszę”, „mnie”, „dla mnie”).Baczyński poemat zbudował na zasadzie kontrastu, zestawiając ze sobą trzy płaszczyzny czasowe: przeszłość (o czym świadczą czasowniki dokonane, np. „wyhuśtała”, „niosły”), teraźniejszość („teraz”, „krąży”), oraz przyszłość („umrzeć przyjdzie”). Na początku wiersza ukazana zostaje teraźniejszość. Podmiot odczuwa ciągły lęk, przerażenie, boi się nieuchronnie nadciągającej śmierci, którą symbolizuje krąg – „nocą słyszę, jak coraz bliżej drżąc i grając krąg się zaciska”. Podmiot liryczny ucieka jednak przed tym okrutnym światem, powraca pamięcią do lat dzieciństwa, młodości, które przypominały wręcz arkadię, o czym świadczą liczne epitety, np. „zdrój chyży”, „chmur kołyska”. Liryczne „ja”, wspominając lata młodości, stwierdza: „a mnie przecież wody szerokie na dźwigarach swych niosły”. Sądzę, iż poprzez tę metaforę, poeta chciał wskazać, że podmiot liryczny miał przed sobą wiele możliwości, gdyż przecież na „wody szerokie” wypływa ten, kto marzy, ma życiowy cel, ambicję, chce coś osiągnąć. W przeszłości, przed podmiotem, cały świat stał otworem, a jego celom i marzeniom przyświecał „uśmiech matki”, matczyne błogosławieństwo. Jednak podmiot z pewnością nie uświadamiał sobie jak będzie wyglądało jego dorosłe życie, nie zdawał sobie prawdopodobnie sprawy, jak będzie bolesne. Los z niego zakpił, odbierając mu prawo do zaznania uroków żywota.Podmiotowi na każdym kroku towarzyszy niepokój. Każdy dzień i noc okupuje strach przed śmiercią. Każdy czyn postrzegany jest jako ostatni. Podmiot żali się. Jego życie miało przecież wyglądać zupełnie inaczej. Podmiot liryczny odczuwa również żal z powodu utraty „gołębiej młodości”, czyli młodości niewinnej, nieskażonej, a zarazem nieokiełznanej, gdyż wytryskającej jak „dymu laska”. Trzy ostatnie strofy przepełnia, specyficzne dla całej twórczości Baczyńskiego, wizjonerstwo. Podmiot przewiduje swoją śmierć, jest świadomy, że nie da się jej uniknąć, gdyż jest ona wszechobecna. W metaforze – „głowę rzucę pod wiatr jak granat, piersi zgniecie czas czarną łapą”, podmiot całkowicie poddaje się, rezygnuje z życia, ma on zamiar stanąć twarzą w twarz ze śmiercią. Być może porównanie – „głowę rzucę pod wiatr jak granat” – jest wręcz zapowiedzią walki. Podmiot przekonany o swej rychłej śmierci postanawia walczyć, bronić ojczyzny. Bardzo ważny jest ostatni wers, który brzmi następująco: „umrzeć przyjdzie, gdy się kochało wielkie sprawy, głupią miłością”. Oksymoron ten podkreśla miłość, jaką darzył podmiot ojczyznę, gdyż po przez epitet – „wielkie sprawy” możemy rozumieć niepodległość kraju. Jednak warto zastanowić się, dlaczego poeta posłużył się przymiotnikiem „głupią”? Może chciał w ten sposób ukazać, że miłość ta była szaleńcza, irracjonalna, gdyż dla idei, jaką była wolność ojczyzny, zdecydował się poświęcić własne życie. .Gdy utożsamimy podmiot liryczny z poetą, zaczynamy w szerszym wymiarze interpretować wiersz „Z głową na karabinie”. Przede wszystkim możemy sądzić, iż poeta w liryczny sposób prezentuje odczucia, refleksje związane ze swoim życiem. Wojna zabrała tym ludziom najpiękniejszy okres życia – młodość. Zamiast radości i miłości wieku młodzieńczego, historia odcisnęła tragiczne piętno w psychice i skazała ich na śmierć.

Krzysztof Kamil Baczyński urodził się 22 stycznia 1921 roku w Warszawie. Jego ojcem był krytykiem literackim, Stanisław Baczyński a matką Stefania Zieleńczyk. Nie lubił chodzić do szkoły. Choć uczniem był miernym, maturę uzyskał w czerwcu 1939 roku. W jego klasie uczyli się późniejsi żołnierze warszawskich Grup Szturmowych Szarych Szeregów: Tadeusz Zawadzki „Zośka", Jan Bytnar „Rudy" i Maciej Aleksy Dawidowski "Alek". Wspólnie z przyjaciółmi chciał rozpocząć studia. Marzył o karierze ilustratora i grafika. W tym kierunku, podobnie jak literacko - był bardzo uzdolniony. Niestety, wybuch II wojny światowej pokrzyżował ich życiowe plany. Od początku wojny - aż do powstania Baczyński spędził w Warszawie. Pisał wiersze, uczył się, działał w konspiracji. Był podchorążym, żołnierzem Armii Krajowej. Zginął w czasie powstania warszawskiego jako żołnierz batalionu "Parasol" Armii Krajowej. Poeta pokolenia Kolumbów. Historyk literatury, Stanisław Pigoń, gdy dowiedział się że młody Baczyński wstępuje do partyzantki, powiedział: " Cóż należymy do narodu, którego losem jest strzelać do wroga brylantami". Zginął 4 sierpnia 1944 roku od kuli snajpera, broniąc pałacu Blanka. Miał wtedy 23 lata. Jego bohaterska, żołnierska śmierć była dla literatury stratą, tak wielką jak przedwczesna śmierć Juliusza Słowackiego.

Należy zwrócić szczególną uwagę na ukształtowanie warstwy brzmieniowej. Poeta posłużył się kilkoma wyrazami dźwiękonaśladowczymi, np. „świstrząc” – dzięki któremu oddany został dźwięk wystrzeliwanego naboju. Ważną rolę w wierszu odgrywają również powtórzenia: zwrot „a mnie przecież...” występuje dwukrotnie (rozpoczyna się tak trzeci i piąty wers), natomiast zwrotem – „i mnie przecież...”, zaczyna się wers trzynasty. Powtórzenia te wzmagają dramatyczny obraz rzeczywistości, gdyż dzięki tym zwrotom przeciwstawione zostają dwa czasy: przeszłość – dzieciństwo oraz teraźniejszość – okres II wojny światowej. Co więcej można stwierdzić, że dzięki nim poeta podkreśla jak wiele odebrała podmiotowi wojna.Utwór „Z głową na karabinie” jest wierszem regularnym sylabotonicznym (pięciostopowiec trocheiczny z kataleksą po średniówce). Zbudowany jest z siedmiu, czterowersowych, strof. Każdy wers ma dziewięć sylab, rymy są żeńskie, w większości nieregularne, np. bliżej – chyży, które mają układ krzyżowy (abab).

1. Przeczytaj wiersz ze stron 233 -234. 2. Wybierz jedną strofę wiersza i na jej podstawie napisz krótkie wyznanie poety z okresu wojny (co najmniej 5 zdań). 3. Zredaguj zaproszenie na spotkanie z poezją K.K. Baczyńskiego. Użyj dwóch argumentów. 4. Polecenie drugie i 3 odeślij przez zadania domowe lub na adres annagnieciak9@gmail.com