Anetta Dąbrowska

CZYLI JAK SIĘ ŁĄCZĄ WYRAZY W ZDANIU?

ZWIĄZKI WYRAZOWE,

śpiewa (co?) piosenkę

Zosia (jaka?) mała

Mała Zosia śpiewa piosenkę.

PRZYKŁAD

Wiesz już, że w zdaniu jedne wyrazy określają inne.

Poćwicz!

W zdaniu można wyróżnić związek główny i związki poboczne.

Związek wyrazowy składa się z wyrazu nadrzędnego (określanego) i podrzędnego (określającego). To do wyrazu podrzędnego zadajecie pytania. Wyraz podrzędny uzupełnia treść wyrazu nadrzędnego, dodaje nowe informacje.

Wyraz określany wraz z wyrazem określającym tworzą ZWIĄZEK WYRAZOWY.

• Sprawdź się!

W podanych niżej zdaniach znajdź podmiot i orzeczenie, czyli związek główny.Słodki piesek spał spokojnie w kojcu.Moja mama jest pielęgniarką.W ogrodzie rosły pięknie stokrotki i maki.Zrobione? Sprawdź, czy dobrze wykonałeś zadanie.

Podmiot i orzeczenie określają się nawzajem. Możemy zadać pytanie od podmiotu do orzeczenia -Zosia (co robi?) śpiewalub od orzeczenia do podmiotu -śpiewa (kto?) Zosiaco robi?Zosia śpiewa kto?

Związek główny tworzą podmiot i orzeczenie.

Spróbuj sam! Wypisz w zeszycie pod każdym zdaniem poboczne związki wyrazowe. Słodki piesek spał spokojnie w kojcu.Moja mama jest pielęgniarką. W ogrodzie rosły pięknie stokrotki i maki.Pora sprawdzić, czy dobrze wykonałeś zadanie. Kliknij!

• Mała Zosia śpiewa piosenkę.

jaka?Zosia mała co?śpiewa piosenkę

Związki poboczne to wszystkie pozostałe związki wyrazowe w zdaniu.

Pani od polskiego nieustannie znęca się nad dziećmi.

Zagraj i poćwicz jeszcze!

Na jedenaste urodziny dostałem od dziadka duży zestaw klocków.

Dzieło Leonarda stało się inspiracją dla wszystkich artystów.

Jutro rodzice Gabrysia zabiorą swoje dzieci do parku.

Poćwicz! Z podanych zdań wyodrębnij związki wyrazowe, zadaj pytanie o wyraz podrzędny i narysuj strzałkę od wyrazu nadrzędnego do wyrazu podrzędnego. Sprawdź poprawność wykonanych zadań.

ZWIĄZEK RZĄDU

ZWIĄZEK PRZYNALEŻNOŚCI

ZWIĄZEK ZGODY

Wyrazy są podobne do nas, ludzi. Jeden lubi wspólpracować, inny rządzi w towarzystwie. Dlatego możemy wyróżnić trzy rodzaje związków.

Szukaj rzeczowników! To one najczęściej są wyrazami nadrzędnymi w związkach zgody.

Kiedy wyraz nadrzędny zmienia formę, wyraz podrzędny robi to samo!

Wyraz podrzędny dostosowuje swoją formę gramatyczną do wyrazu nadrzędnego. Formy obu wyrazów są więc zgodne pod względem liczby, rodzaju, przypadka, osoby. Związkiem zgody jest związek podmiotu i orzeczenia oraz niektóre związki z przydawką . Zobacz przykłady.

ZWIĄZEK ZGODY

Uwaga! Przypadek wyrazu podrzędnego jest stały. Nawet gdy wyraz nadrzędny zmienił swoją formę.

Jak rozpoznać?Wystarczy, jesli między wyrazem nadrzędnym a podrzędnym postawisz pytanie jednego z przypadków.

Wyraz nadrzędny rządzi przypadkiem wyrazu podrzędnego. Oznacza to, że wyraz podrzędny musi wystąpić w określonym przypadku, wymaganym przez wyraz nadrzędny. W związku rządu najczęściej występuje dopełnienie w związku z orzeczeniem, czasem też przydawka..

ZWIĄZEK RZĄDU

Formy gramatyczne nie mają tu znaczenia. Wyraz podrzędny jest zwykle nieodmienny. Szukaj połączeń logicznych.

Wyrazem nadrzędnym w związku przynależności, oprócz czasownika, może też być przymiotnik lub przysłówek.

Szukasz związku przynależności? Znajdź w zdaniu okolicznik. Okolicznik określający orzeczenie to związek przynależności.

ZWIĄZEK PRZYNALEŻNOŚCI

Ćwiczenia!!!

To ten

Wyrazy wtrącone wydzielamy przecinkiem lub przecinkami (jeśli znajdują się w środku zdania) lub myślnikiem czy myślnikami. Po wykrzyknikach i wołaczach stawiamy przecinek lub wykrzyknik.

Do wyrazów poza zdaniem należą:

• wyrazy wtrącone, np. owszem, co prawda, na pewno, oczywiście, tymczasem, więc, wtem,

• wykrzykniki, np. cześć, ach, hej, halo, ojej,
• wołacze, czyli bezpośrednie zwroty do adresata, np. Marto, Kamilu, czytelniku, proszę pana.

Niektóre wyrazy w zdaniu nie nie tworzą żadnych związków..

Wyrazy poza związkami w zdaniu

www.publicdomainpictures.net

Dziękuję za uwagę!

Źródła: