Porozmawiajmy o frazeologizmach

Biblia w języku

Autor: Jarosław Karczmarzyk

Będziesz Biblię nieustannie czytał - powiedział do mnie dziadek. Będziesz ją kochał więcej niż rodziców. Więcej niż mnie, nigdy się z nią nie rozstaniesz. A gdy zestarzejesz się, dojdziesz do przekonania, że wszystkie książki, jakie przeczytałeś w życiu, są tylko nieudolnym komentarzem do tej jedynej Księgi.Roman Brandstaetter

Plan na dziś

Cele lekcji

Przypomnienie wiadomości o frazeologizmach- pochodzenie, budowa.Poznanie i wyjaśnianie frazeologizmów biblijnychDoskonalenie umiejętności posługiwania się słownikiem frazeologicznym.Posługiwanie się biblizmami w zdaniach.

Kryteria sukcesu

Wiem, co to frazeologizm.Wymieniam źródła frazeologizmów.Odróżniam wyrażenie od zwrotu i frazy.Wyjaśniam wskazane frazeologizmy biblijne.Umiem korzystać ze słownika frazeologicznego.Układam zdania z frazeologizmami.

Związkami frazeologicznymi zajmuje się nauka, która nosi nazwę frazeologia.

Frazeologia

Pojęcie frazeologizmu

związek frazeologiczny

ustabilizowane w danym języku połączenie wyrazów, którego znaczenie nie wynika ze znaczeń tych wyrazów»

info

Choć złożone są z kilku wyrazów, funkcjonują jako jednostka wyrazowa. Ich znaczenie nie wynika z sumy znaczeń słów, które się na nie składają. Związki frazeologiczne mają więc charakter przenośny, dlatego mówiąc, że rzucamy na coś okiem, nie samookaleczamy się, a oznajmiając, że pocałowaliśmy klamkę, wcale nie mamy na myśli złożenia jej namiętnego pocałunku.

Podział frazeologizmówze względu na budowę

wyrażenia

Wyrażenia – w których nie ma czasownika, a ich ośrodkiem jest rzeczownik, rzadziej przymiotnik; np.gra na zwłokę;druga strona medalu;nie taki diabeł straszny.

zwroty

Zwroty – podstawowym członem jest w nich czasownik, który można odmieniać w zależności od użycia; np.robić(robią,robiły)dobrą minę do złej gry;zbić z pantałyku.

frazy

Frazy – mające postać zdań; np.do wesela się zagoi; do fraz zalicza się także przysłowia i powiedzenia, które traktowane są jako rozbudowane frazeologizmy.

01. Mitologia

02. Historia

04. Życie codzienne

05. Literatura

06. Biblia

Źródła frazeologizmów

03. Kultura i sztuka

Przykładowe związki frazeologiczne pochodzące z mitologii:Jabłko niezgody – źródło konfliktów, wojen, sporów; od jabłka z napisem dla najpiękniejszej, które bogini niezgody Eris rzuciła między Afrodytę, Herę i Atenę.Koń trojański – zdobycz przynosząca zgubę, złowrogi podarunek; od drewnianego konia, którego w dziesiątym roku wojny przyjęli Trojanie od Greków, w rzeźbie było wojsko greckie, podstęp Greków zadecydował o ich zwycięstwie i losach Troi.Nić Ariadny – nić przewodnia, sposób wybrnięcia z beznadziejnie zawikłanej sytuacji; z mitu o Tezeuszu, kiedy nić zakochanej w bohaterze bogini pomogła bohaterowi wydostać się z labiryntu.Pięta Achillesa – czyjaś słaba strona; Achilles jako niemowlę był kąpany w wodach Styksu, aby zyskać nieśmiertelność. Matka Tetyda trzymała chłopca za piętę, w którą Achilles został ugodzony strzałą Parysa i zginął.Syzyfowa praca – wymagająca ustawicznych i często bezskutecznych wysiłków, trud ciężki i bezcelowy; od Syzyfa, założyciela i króla miasta Eryfy (późniejszy Korynt). Za swe liczne przewinienia, po śmierci, Syzyf toczył na szczyt góry Tartaru ciężki głaz, który ciągle spadał.

Przykładowe związki frazeologiczne pochodzące z historii:Pyrrusowe zwycięstwo – to takie, które w rzeczywistości jest klęską, choć pozornie zwycięstwem. Kosztowało tyle, że chyba nie było warto. Pyrrus – król Epiru – zwyciężył Rzymian, ale poniósł przy tym takie straty, że zapłakał i rzekł: Jeszcze jedno takie zwycięstwo, a będziemy straceni.Z tarczą albo na tarczy– kiedy spartański syn szedł na wojnę, matka wręczała mu tarczę i mówiła twardo: wróć z tym albo na tym. I tak pozostało określenie zwycięstwa – z tarczą, a klęski – na tarczy. „Na” – bowiem ciało poległego wojownika przynoszono na tarczy.Węzeł gordyjski– pojęcie związane z Aleksandrem Wielkim. Kiedy wkroczył do Gordion, usłyszał, iż w świątyni znajduje się węzeł. Kto go rozwiąże, ma zostać władcą Azji. Aleksander Wielki przeciął węzeł mieczem. Podbił Azję. Pozostał w świadomości ludzi jednym z największych wodzów. A węzeł gordyjski symbolizuje trudny, skomplikowany problem.

Przykłady związków frazeologicznych pochodzących z kultury i sztuki:Grać pierwsze skrzypce - być najważniejszym, mieć duże znaczenie, wpływy.Ósmy cud świata - coś niebywałego, niespotykanego.tycjanowski kolor. 'kolor złotorudy, miedziany'; wyr. ... Ulubionykolor Tycjana (malarz włoski doby renesansu),kolor włosów kobiet na obrazach Tycjana.

Przykłady frazeologizmów pochodzących z literatury pięknej:Walczyć z wiatrakami-związek frazeologiczny oznaczający walkę z czymś nierealnym, urojonym, bądź też walkę beznadziejną, niemającą szans na powodzenie. Określenie to pochodzi od fikcyjnej walki z powieści Miguela Cervantesa Don Kichot.Coś między bajki włożyć-‘uznać coś za nieprawdziwe, zmyślone, wydumane, niemożliwedo zrealizowania’; zwrot, liter. – I. Krasicki, „Wstęp do bajek”; To, co opowiadają koledzy, włóż między bajki.dantejskie sceny- okrutne, wstrząsające, drastyczne, makabryczne. Określenie wywodzi się od imienia twórcy Boskiej Komedii, Dantego Alighieri,

Przykłady frazeologizmów pochodzących z życia codziennego:Chodząca encyklopedia - ktoś bardzo oczytany, mądry.Cicho jak makiem zasiał - bardzo cicho.Co się odwlecze to nie uciecze- mimo że coś się opóźnia i tak musi się wydarzyć.Dolewać oliwy do ognia - pogarszać sytuację.

Frazeologizmy biblijne

Związki frazeologiczne, które swoje źródło mają w Biblii, określa się mianem biblizmów.

A teraz czas na Ciebie

Sprawdź, czy znasz znaczenie podanych biblizmów...

Jakieś pytania?

To już koniec :)