3

Mały Książę

Antoine de Saint‑Exupéry, kiedy pisał Małego Księcia, nie przypuszczał, że ta nieobszerna książka zdobędzie światową popularność. Warto pamiętać, że Antoine de Saint‑Exupéry jest także autorem ilustracji do tego dzieła, które doczekało się bardzo licznych tłumaczeń. O niewątpliwej wyjątkowości utworu Exupéry’ego świadczy także fakt, że – mimo upływu lat – pozostaje on wciąż aktualny dla czytelników w różnym wieku.

Antoine de Saint- Exupery

2

1

4

,,Mały Książę" to piękna i mądra książka, ale trudna dla czytelnika, który do niej nie dorósł. Autor wyraźnie zaznacza, że książkę poświęca dorosłemu „gdy był małym chłopcem”, czyli odwołuje się do dziecka tkwiącego w każdym z nas.

Geneza

Antoine Saint-Exupery napisał „Małego Księcia” w Stanach Zjednoczonych w 1943 roku. W utworze tym pisarz wykorzystał własne długoletnie doświadczenie pilota, a przede wszystkim jedną ze swoich przygód, kiedy pewnego dnia rozbił się na Saharze i cudem ocalał dzięki pomocy Beduina.

1

Antoine de Saint- Exupery

Antoine de Saint-Exupéry

1900–1944

francuski pisarz i dziennikarz, humanista. Urodził się w Lyonie [czyt.: ljonie], w rodzinie hrabiowskiej. Pisywał wiersze, tworzył oryginalne projekty, m.in. rowerolotu. Exupéry studiował na Wydziale Architektury paryskiej Akademii Sztuk Pięknych. W czasie studiów opatentował wiele rozwiązań w zakresie budowy silników samolotowych i pilotażu. Od dzieciństwa pasjonował się lotnictwem. W wieku 12 lat po raz pierwszy leciał samolotem, a już po 9 latach zdobył uprawnienia pilota cywilnego i rok później – wojskowego. Pracował jako pilot‑oblatywacz, odbywał regularne loty pocztowe i długodystansowe, próbował pobić rekord lotu bez międzylądowań na trasie Paryż‑Sajgon. Uległ jednak wypadkowi na Pustyni Libijskiej – części Sahary w Afryce Północnej. Exupéry zyskał uznanie jako korespondent podczas wojny domowej w Hiszpanii (1936–1937), zachwycił czytelników drobiazgowością opisów i głębią filozoficznych komentarzy. Wszystkie te doświadczenia wyraźnie wpłynęły na jego twórczość. Sam podkreślał, że literatura musi z życia wypływać i życie determinować. Podczas II wojny światowej latał w dywizjonie rozpoznawczym pod dowództwem amerykańskim. Został zestrzelony w czasie misji fotografowania niemieckich wojsk stacjonujących w pobliżu Lyonu we Francji.

Exupéry jest autorem następujących tekstów: Poczta na Południe (1928), Nocny lot (1931), Ziemia, planeta ludzi (1939), Pilot wojenny (1942), List do zakładnika (1943), Mały Książę (1943), Twierdza (1944).

W którym roku autor został pilotem?

Świat przedstawiony

Bohaterowie

Motywy

Czas i miejsce akcji

Problematyka

Mały Książę

Róża

Bohaterowie drugoplanowi:

Lis – przyjaciel Małego Księcia. To on uczy bohatera, czym jest przyjaźń i miłość, a po śmierci bohatera na zawsze pozostaje samotny.

Pilot – narrator opowieści; kiedy był mały, narysował węża boa, który połknął słonia, ale nikt nie zrozumiał jego rysunku. Kiedy jego samolot rozbił się na Saharze, poznał Małego Księcia.

Żmija – uśmierca Małego Księcia swoim jadem.

Król – władca jednej z planet, marzy jedynie o władzy.

Próżny – mieszkaniec jednej z planet, od wszystkich wymaga nieustannego podziwu.

Pijak – mieszkaniec jednej z planet, pije „żeby zapomnieć, że pije”.

Bankier – mieszkaniec jednej z planet, który zajmuje się przeliczaniem gwiazd.

Latarnik – mieszkaniec jednej z planet; zajmuje się nieustannym zapalaniem latarni, ponieważ słońce zachodzi co minutę.

Geograf – mieszkaniec jednej z planet, znawca bytów stałych, doradza Małemu Księciu odwiedzenie Ziemi.

Motyw przyjaźni – Mały Książę przybywając na Ziemię, dowiaduje się czym jest przyjaźń. Uczy go tego Lis, który wyjawia bohaterowi sekrety dotyczące międzyludzkich relacji.

Motyw miłości – Mały Książę dzięki swojej podróży na Ziemię dowiaduje się, czym jest miłość i uświadamia sobie uczucie, jakim darzy piękną Różę ze swojej planety. Dla miłości Książę decyduje się umrzeć, ponieważ wierzy, że w ten sposób połączy się z ukochaną.

Motyw wędrówki – Mały Książę odbywa międzyplanetarną podróż, podczas której uczy się, czym jest miłość, przyjaźń i odpowiedzialność za drugą istotę.

Motyw dojrzewania – Mały Książę dojrzewa podczas podróży na Ziemię. Z chłopca, który nie rozumie dąsów Róży i lekkomyślnie ją opuszcza, przeistacza się mentalnie w odpowiedzialnego człowieka.

Czas narracji „Małego Księcia” obejmuje osiem dni, podczas których narrator przebywający na Saharze zaprzyjaźnia się z Małym Księciem.

Czas akcji jest natomiast dłuższy – obejmuje bowiem historię życia Księcia na jego planecie, roczną podróż w kosmosie i pobyt na Ziemi.

Miejsce akcji:

pustynia Sahara,

planeta Małego Księcia B-612

asteroidy 325, 326, 327, 328, 329 oraz 330

planeta Ziemia

„Mały Książę” to alegoryczna opowieść o tym, co w życiu najważniejsze, a więc o miłości, przyjaźni i międzyludzkich relacjach. Główny bohater baśni musi udać się w długą i daleką podróż, by zrozumieć, że to, co najcenniejsze znajduje się zawsze tuż obok i że dopiero utrata ukochanych osób uświadamia nam ich bezcenność. Ponadto „Mały Książę” demaskuje zwodniczość rzeczy i wartości, którym zwykle hołdują ludzie: pokazuje, że pieniądze, pycha czy pragnienie władzy izolują człowieka od innych i czynią z niego samotną istotę przebywającą niejako na odrębnej planecie.

Gatunek literacki

„Mały Książę” – baśń czy powiastka filozoficzna

„Mały Książę” to utwór pod względem gatunkowym sytuujący się na pograniczu baśni i powiastki filozoficznej. Do cech typowo baśniowych należy zaliczyć takie cechy książki, jak np. narracyjny schemat charakterystyczny dla konwencji baśniowej: bohater-dziecko wyrusza w podróż, by poznać świat i przejść próbę charakteru. Ponadto w konstrukcję świata przedstawionego zostały wpisane elementy cudowności (np. bohater odbywa podróż międzyplanetarną, rośliny i zwierzęta obdarzone są zdolnością mowy – Róża, Lis, Żmija).

Z drugiej strony autor konstruując fabułę, dba o uprawdopodobnienie przedstawionych wydarzeń. Planeta Małego Księcia zostaje dokładnie opisana jako asteroida B-612, realistycznie przedstawiono również awaryjne lądowanie pilota na Saharze i okoliczności poznania bohatera.

Utwór zdradza też wiele cech powiastki filozoficznej. Pod warstwą fantastycznej historii kryją się bowiem głębsze filozoficzne prawdy na temat miłości, przyjaźni czy natury ludzkiej i porządku świata. „Małego Księcia” można zatem odczytywać jako utwór filozoficzny, w której fabuła i bohaterowie pełnią funkcję swoistych alegorii i symboli.

Rysunki

Wytłumacz znaczenie rysunków znajdujących się obok.

Zapisz, w zeszycie, jakie rodzaje baranków narysował Pilot.

Muzyka

Wysłuchaj utworów i zapisz odniesienia do lektury, które w nich odnajdujesz.

Róża

Wykonaj zadanie w zeszycie.

Zbierz informacje – w odniesieniu do różnych źródeł (np. albumu, gazety, internetu) – na temat róży i rozmaitych odmian tego kwiatu. Następnie wypisz nazwy najpiękniejszych – twoim zdaniem – gatunków róż.

Róża to jedna z bohaterek baśni A. Saint-Exupery’ego. Pewnego dnia kwiat ten wyrósł na planecie Małego Księcia i od razu wzbudził jego zainteresowanie. Bardzo szybko niesamowita uroda i wdzięk Róży spowodowały, że mały bohater obdarzył ją gorącym uczuciem. Kwiat był bardzo dumny i nieustannie miał rozmaite zachcianki. Wymagał od Księcia całkowitej uwagi. Bohaterka chciała, aby chłopiec przygotował dla niej specjalny klosz chroniący ją przed zimnem.

Róża lubiła się przechwalać, uważała na przykład, że może stawić czoła nawet tygrysowi i że jest samowystarczalna. Jednak kiedy Książę postanowił ją opuścić, była bardzo smutna i bała się o swój los. Róża być może była kapryśna i zmienna, jednak bardzo kochała bohatera i została przez niego skrzywdzona. Książę porzucił bowiem ukochaną, wyruszając na poszukiwanie przygód, a kiedy zrozumiał swój błąd, było już za późno.

Baobaby

Wyjaśnij, dlaczego baobaby są tak bardzo niebezpieczne właśnie na małej planecie.

Wyjaśnij, jak można rozumieć zdanie: „Czasem odłożenie pracy na później nie przynosi szkody, lecz w wypadku baobabu jest to zawsze katastrofą”.

PODRÓŻE MAŁEGO KSIĘCIA

Opis planety Małego Księcia

Mały Książę mieszkał na maleńkiej planecie, którą w 1909 roku odkrył pewien turecki astronom. Naukowiec nadał jej oficjalną nazwę asteroidy B-612. Na planecie tej zamieszkiwał jedynie Mały Książę. Mieściły się na niej również trzy wulkany, z których jeden był nieczynny. Ponadto rosły tam nietrwałe kwiaty, żyjące zaledwie jedną dobę, a w glebie często podstępnie pojawiały się nasiona baobabów. Mały Książę musiał dbać o swoje środowisko: codziennie czyścił zatem wulkany, a także wyrywał korzenie baobabów. Gdyby te ostanie zanadto urosły, mogłyby zniszczyć całą planetę.

Najosobliwszą mieszkanką asteroidy była Róża, która pewnego dnia niespodziewanie pojawiła się w życiu Małego Księcia. Początkowo był widoczny tylko jej pączek, wkrótce jednak kwiat rozwinął się i zachwycił bohatera swoim wdziękiem. Róża potrzebowała specjalnego traktowania. Książę musiał ją podlewać, a na noc przykrywał ją kloszem, aby nie zmarzła.

Król

Próżny

Pijak

Bankier

Latarnik

Geograf

Na pierwszej z nich zamieszkiwał Król, którego jedynym zajęciem było rządzeniem światem. Władcy wydawało się, że to na jego wyraźne żądanie słońce wschodzi i zachodzi. W rzeczywistości władza Króla była jednak tylko złudzeniem, w które sam święcie wierzył.

Na kolejnej odwiedzonej przez bohater planecie mieszkał pan Próżny. Jego jedynym zajęciem było wyrażanie zachwytu nad samym sobą. Człowiek ten bardzo się ucieszył z wizyty Małego Księcia, ponieważ był przekonany, że zyskał dla siebie publiczność, która będzie go oklaskiwać. Bohater widząc jednak zadufanie Próżnego, wyruszył w dalszą podróż.

Planeta 327 należała do Pijaka, którego jedyna aktywność polegała na spożywaniu dużej ilości alkoholu. Mężczyzna ten twierdził, że pije, aby zapomnieć, że pije.

Na planecie 328 Mały Książę spotkał Bankiera. Całe dnie spędzał on na liczeniu gwiazd i zapisywaniu ich w poczet swojego bogactwa.

Kolejna planeta była zamieszkiwana przez Latarnika. Był to bardzo pracowity człowiek, który nieustannie zapalał latarnie, ponieważ tam, gdzie żył, słońce zachodziło co kilka minut.

Następnie Książę trafił na planetę 330, gdzie poznał Geografa. W swoich księgach notował on najciekawsze zjawiska, przy czym interesował się tylko bytami stałymi. Doradził on bohaterowi, żeby odwiedził Ziemię.

Planeta Ziemia

To właśnie na ostatniej planecie Mały Książę odkrył prawdę o przyjaźni, miłości i wartości życia.

Jak postrzegają i oceniają Ziemię bohaterowie utworu Exupéry’ego? A co ty sądzisz o Ziemi? Jaka ona jest z twojej perspektywy? Jaka powinna być? Wyjaśnij, uzupełniając poniższe punkty.

Ocena Ziemi:
1) Żmija:...
2) Mały Książę:...
3) Ja:...

W czasie swojej wędrówki Mały Książę spotkał żmiję, która stwierdziła: „Wśród ludzi jest się także samotnym”. Jak sądzisz, czy bohaterka utworu Exupéry’ego miała rację? Wyjaśnij.

Opisz i oceń stosunek Pilota do Małego Księcia. W swojej odpowiedzi uwzględnij cytat, który – twoim zdaniem – najbardziej oddaje charakter tej relacji.

Jedną z istot poznanych przez Małego Księcia jest lis. Zastanów się i powiedz, co symbolizuje to zwierzę zarówno w kontekście utworu Exupéry’ego, jak i potocznie.

Symbole

„Mały Książę” Antoine’a Saint-Exupery’ego to alegoryczna baśń, w której pod postacią wymownych symboli autor zawarł wiele istotnych prawd. Najważniejsze z nich to:

Baobaby – ogromne afrykańskie drzewa, które nieustannie wyrastają na planecie Małego Księcia. Są one symbolem złych intencji i myśli, które jeśli nie zostaną zduszone w zarodku, szybko przeistaczają się w czyny i mogą zniszczyć człowieka. Systematyczne usuwanie baobabów oznacza zatem nieustanną pracę nad własnym charakterem, ale także pokonywanie przeciwności.

Róża – ukochana Małego Księcia i symbol miłości. Miłość jest jak kwiat, który należy nieustannie pielęgnować, bo inaczej umrze. Ponadto róża ma kolce, podobnie jak miłość, która może zranić.

Lis – symbol mądrości i doświadczenia życiowego.

Żmija – jej ukąszenie symbolizuje śmierć, ale też zyskanie najwyższej prawdy przez cierpienie.

Pustynia – na pustyni pilot spotyka Małego Księcia. Jest to ziemia jałowa, symbol duchowego wypalenia i pustki, a także nieukojonej tęsknoty bohatera za utraconą miłością.

Studnia – po kilku dniach poszukiwań Mały Książę wraz z pilotem odnajdują na pustyni studnię. Jest to symbol życia i nadziei.

Król – symbol ślepego dążenia do władzy

Próżny – symbol nieuzasadnionej dumy i nieustannego poszukiwania poklasku

Pijak – symbol popadnięcia w nałóg

Bankier – symbol pragnienia posiadania dóbr materialnych.

Latarnik – symbol pracoholizmu.

Geograf – symbol martwej wiedzy.

Oswoić znaczy stworzyć więzy

Wartość przyjaźni w życiu każdego człowieka

Ludzie mają zbyt mało czasu, aby cokolwiek poznać.

Kupują w sklepach rzeczy gotowe.

A ponieważ nie ma magazynów z przyjaciółmi, więc ludzie nie mają przyjaciół.

A oto mój sekret. Jest bardzo prosty: dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu...

Człowiek naraża się na łzy, gdy raz pozwoli się oswoić.

Decyzja oswojenia niesie w sobie ryzyko łez.

Dla całego świata możesz być nikim, dla kogoś możesz być całym światem.

A teraz czas na kilka zadań interaktywnych!

Marlena Warzecha

Dziękuję!