środki stylistyczne

Katarzyna Polak

Środki stylistyczne

i ich funkcja w tekście literackim

KRYTERIASUKCESU

03. rozumiem, jaką funkcję pełnią w utworze

Cel Powtarzam i utrwalam środki stylistyczne

02. Rozpoznaję środki stylistyczne w tekście literackim

01. Znam najważniejsze środki stylistyczne

środków stylistycznych używamy nieświadomie w naszym języku codziennym

czy wiesz, że...

- inaczej nazywane są środkami poetyckimi lub środkami artystycznego wyrazu - najczęściej spotykamy je w literaturze, zwłaszcza w poezji- mają na celu wywołanie u odbiorcy określonych emocji i pobudzenie jego wyobraźni

środki stylistyczne

.01

Epitet

określenie rzeczownika w tekście literackim

odpowiada na pytania jaki?, jakie?, jaka?, więc najczęściej jest wyrażony przymiotnikiem, ale również zaimkiem, imiesłowem przymiotnikowym lub innymi częściami mowy

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

.01

Bo każda chmura inna: na przykład jesiennaPełznie jak żółw leniwa, ulewą brzemienna,I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugiJak rozwite warkocze, to są deszczu strugi;Chmura z gradem, jak balon, szybko z wiatrem leci,Krągła, ciemnobłękitna, w środku żółto świeci,Szum wielki słychać wkoło; nawet te codzienne,Patrzcie Państwo, te białe chmurki, jak odmienne!Zrazu jak stada dzikich gęsi lub łabędzi,A z tyłu wiatr jak sokoł do kupy je pędzi:

Epitet

określenie rzeczownika w tekście literackim

odpowiada na pytania jaki?, jakie?, jaka?, więc najczęściej jest wyrażony przymiotnikiem, ale również zaimkiem, imiesłowem przymiotnikowym lub innymi częściami mowy

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

.01

Bo każda chmura inna: na przykład jesiennaPełznie jak żółw leniwa, ulewą brzemienna,I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugiJak rozwite warkocze, to są deszczu strugi;Chmura z gradem, jak balon, szybko z wiatrem leci, Krągła, ciemnobłękitna, w środku żółto świeci,Szum wielki słychać wkoło; nawet te codzienne,Patrzcie Państwo, te białe chmurki, jak odmienne!Zrazu jak stada dzikich gęsi lub łabędzi,A z tyłu wiatr jak sokoł do kupy je pędzi:

Epitet

określenie rzeczownika w tekście literackim

odpowiada na pytania jaki?, jakie?, jaka?, więc najczęściej jest wyrażony przymiotnikiem, ale również zaimkiem, imiesłowem przymiotnikowym lub innymi częściami mowy

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

Funkcja

wpływa na malarskość, plastyczność, ale i wyraża emocje

.01

Bo każda chmura inna: na przykład jesiennaPełznie jak żółw leniwa, ulewą brzemienna,I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugiJak rozwite warkocze, to są deszczu strugi;Chmura z gradem, jak balon, szybko z wiatrem leci, Krągła, ciemnobłękitna, w środku żółto świeci,Szum wielki słychać wkoło; nawet te codzienne,Patrzcie Państwo, te białe chmurki, jak odmienne!Zrazu jak stada dzikich gęsi lub łabędzi,A z tyłu wiatr jak sokoł do kupy je pędzi:

Epitet

określenie rzeczownika w tekście literackim

odpowiada na pytania jaki?, jakie?, jaka?, więc najczęściej jest wyrażony przymiotnikiem, ale również zaimkiem, imiesłowem przymiotnikowym lub innymi częściami mowy

.02

Porównanie

pokazanie podobieństwa pojęcia do czegoś lub kogoś

Porównanie bardzo łatwo można odnaleźć w tekście, bo znajduje się w nim słowo jak (jakoby, na kształt, jako, niczym, niby), np. zdrowy jak ryba

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

.02

Bo każda chmura inna: na przykład jesiennaPełznie jak żółw leniwa, ulewą brzemienna,I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugiJak rozwite warkocze, to są deszczu strugi;Chmura z gradem, jak balon, szybko z wiatrem leci,Krągła, ciemnobłękitna, w środku żółto świeci,Szum wielki słychać wkoło; nawet te codzienne,Patrzcie Państwo, te białe chmurki, jak odmienne!Zrazu jak stada dzikich gęsi lub łabędzi,A z tyłu wiatr jak sokoł do kupy je pędzi:

Porównanie

pokazanie podobieństwa pojęcia do czegoś lub kogoś

Porównanie bardzo łatwo można odnaleźć w tekście, bo znajduje się w nim słowo jak (jakoby, na kształt, jako, niczym, niby), np. zdrowy jak ryba

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

.02

Bo każda chmura inna: na przykład jesiennaPełznie jak żółw leniwa, ulewą brzemienna,I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugiJak rozwite warkocze, to są deszczu strugi; Chmura z gradem, jak balon, szybko z wiatrem leci,Krągła, ciemnobłękitna, w środku żółto świeci,Szum wielki słychać wkoło; nawet te codzienne,Patrzcie Państwo, te białe chmurki, jak odmienne!Zrazu jak stada dzikich gęsi lub łabędzi,A z tyłu wiatr jak sokoł do kupy je pędzi:

Porównanie

pokazanie podobieństwa pojęcia do czegoś lub kogoś

Porównanie bardzo łatwo można odnaleźć w tekście, bo znajduje się w nim słowo jak (jakoby, na kształt, jako, niczym, niby), np. zdrowy jak ryba

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

Funkcja

wpływa na malarskość, plastyczność, uwypuklają podobieństwo

.02

Bo każda chmura inna: na przykład jesiennaPełznie jak żółw leniwa, ulewą brzemienna,I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugiJak rozwite warkocze, to są deszczu strugi; Chmura z gradem, jak balon, szybko z wiatrem leci,Krągła, ciemnobłękitna, w środku żółto świeci,Szum wielki słychać wkoło; nawet te codzienne,Patrzcie Państwo, te białe chmurki, jak odmienne!Zrazu jak stada dzikich gęsi lub łabędzi,A z tyłu wiatr jak sokoł do kupy je pędzi:

Porównanie

pokazanie podobieństwa pojęcia do czegoś lub kogoś

Porównanie bardzo łatwo można odnaleźć w tekście, bo znajduje się w nim słowo jak (jakoby, na kształt, jako, niczym, niby), np. zdrowy jak ryba

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

homeryckie

.02

W środku szarzał się kamień; [...] spowijany w trawy I liściem podesłany, bez ruchu, bez wrzawy, Niewidzialny i ledwie dosłyszany szepce, Jako dziecię krzykliwe złożone w kolebce, Gdy matka nad nim zwiąże firanki majowe I liścia makowego nasypie pod głowę. Miejsce piękne i ciche: tu się często schrania Telimena, zowiąc je Świątynią dumania.

Porównanie

porównanie wyjątkowo rozbudowane

Porównanie homeryckie stanowi często oddzielną scenę, malowniczo pokazującą podobieństwo między zjawiskami

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

homeryckie

.02

W środku szarzał się kamień; [...] spowijany w trawy I liściem podesłany, bez ruchu, bez wrzawy, Niewidzialny i ledwie dosłyszany szepce, Jako dziecię krzykliwe złożone w kolebce, Gdy matka nad nim zwiąże firanki majowe I liścia makowego nasypie pod głowę. Miejsce piękne i ciche: tu się często schrania Telimena, zowiąc je Świątynią dumania.

Porównanie

porównanie wyjątkowo rozbudowane

Porównanie homeryckie stanowi często oddzielną scenę, malowniczo pokazującą podobieństwo między zjawiskami

.03

Powtórzenie

wielokrotne użycie tego samego elementu językowego

powtórzenie na początku wersu, zwrotki, zdania nazywamy anaforą, zaś po zwrotkach - refrenem

.03

Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam; Życie to nie tylko kolorowa maskarada; Życie jest straszniejsze i piękniejsze jeszcze jest; Wszystko przy nim blednie, blednie nawet sama śmierć! Ty i ja - teatry to są dwa! Ty i ja! Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam. Cały jestem zbudowany z ran. Lecz kaleką nie ja jestem, tylko ty! Bo ty grasz Edward Stachura „Zycie to nie teatr”

Powtórzenie

wielokrotne użycie tego samego elementu językowego

powtórzenie na początku wersu, zwrotki, zdania nazywamy anaforą, zaś po zwrotkach - refrenem

.03

Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam; Życie to nie tylko kolorowa maskarada; Życie jest straszniejsze i piękniejsze jeszcze jest; Wszystko przy nim blednie, blednie nawet sama śmierć! Ty i ja - teatry to są dwa! Ty i ja! Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam. Cały jestem zbudowany z ran. Lecz kaleką nie ja jestem, tylko ty! Bo ty grasz Edward Stachura „Zycie to nie teatr”

Powtórzenie

wielokrotne użycie tego samego elementu językowego

powtórzenie na początku wersu, zwrotki, zdania nazywamy anaforą, zaś po zwrotkach - refrenem

Funkcja

uzyskanie rytmizacji, podkreślenie znaczenia, zwiększenie ekspresji

.03

Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam; Życie to nie tylko kolorowa maskarada; Życie jest straszniejsze i piękniejsze jeszcze jest; Wszystko przy nim blednie, blednie nawet sama śmierć! Ty i ja - teatry to są dwa! Ty i ja! Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam. Cały jestem zbudowany z ran. Lecz kaleką nie ja jestem, tylko ty! Bo ty grasz Edward Stachura „Zycie to nie teatr”

Powtórzenie

wielokrotne użycie tego samego elementu językowego

powtórzenie na początku wersu, zwrotki, zdania nazywamy anaforą, zaś po zwrotkach - refrenem

.04

Kontrast

przeciwieństwo, zestawienie dwóch elementów o zupełnie różnych znaczeniach

dzięki zastosowaniu kontrastu dużo wyraźniej dostrzegamy różnice i granice między zjawiskami

.04

Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam; Życie to nie tylko kolorowa maskarada; Życie jest straszniejsze i piękniejsze jeszcze jest; Wszystko przy nim blednie, blednie nawet sama śmierć! Ty i ja - teatry to są dwa! Ty i ja! Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam. Cały jestem zbudowany z ran. Lecz kaleką nie ja jestem, tylko ty! Bo ty grasz Edward Stachura „Zycie to nie teatr”

Kontrast

przeciwieństwo, zestawienie dwóch elementów o zupełnie różnych znaczeniach

dzięki zastosowaniu kontrastu dużo wyraźniej dostrzegamy różnice i granice między zjawiskami

.04

Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam; Życie to nie tylko kolorowa maskarada; Życie jest straszniejsze i piękniejsze jeszcze jest; Wszystko przy nim blednie, blednie nawet sama śmierć! Ty i ja - teatry to są dwa! Ty i ja! Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam. Cały jestem zbudowany z ran. Lecz kaleką nie ja jestem, tylko ty! Bo ty grasz Edward Stachura „Zycie to nie teatr”

Kontrast

przeciwieństwo, zestawienie dwóch elementów o zupełnie różnych znaczeniach

dzięki zastosowaniu kontrastu dużo wyraźniej dostrzegamy różnice i granice między zjawiskami

Funkcja

uwydatnienie cech charakterystycznych, wskazanie różnic w zjawiskach,

.04

Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam; Życie to nie tylko kolorowa maskarada; Życie jest straszniejsze i piękniejsze jeszcze jest; Wszystko przy nim blednie, blednie nawet sama śmierć! Ty i ja - teatry to są dwa! Ty i ja! Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam. Cały jestem zbudowany z ran. Lecz kaleką nie ja jestem, tylko ty! Bo ty grasz Edward Stachura „Zycie to nie teatr”

Kontrast

przeciwieństwo, zestawienie dwóch elementów o zupełnie różnych znaczeniach

dzięki zastosowaniu kontrastu dużo wyraźniej dostrzegamy różnice i granice między zjawiskami

.05

Przenośnia

połączenie słów dające nowe, niedosłowne i niezwykłe znaczenie

przenośnia to inaczej metafora, sprawia, że coś zwykłego staje sie niezwykłym zjawiskiem, nabiera poetyckiego charakteru

.05

Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam; Życie to nie tylko kolorowa maskarada; Życie jest straszniejsze i piękniejsze jeszcze jest; Wszystko przy nim blednie, blednie nawet sama śmierć! Ty i ja - teatry to są dwa! Ty i ja! Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam. Cały jestem zbudowany z ran. Lecz kaleką nie ja jestem, tylko ty! Bo ty grasz Edward Stachura „Zycie to nie teatr”

Przenośnia

połączenie słów dające nowe, niedosłowne i niezwykłe znaczenie

przenośnia to inaczej metafora, sprawia, że coś zwykłego staje sie niezwykłym zjawiskiem, nabiera poetyckiego charakteru

.05

Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam; Życie to nie tylko kolorowa maskarada; Życie jest straszniejsze i piękniejsze jeszcze jest; Wszystko przy nim blednie, blednie nawet sama śmierć! Ty i ja - teatry to są dwa! Ty i ja! Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam. Cały jestem zbudowany z ran. Lecz kaleką nie ja jestem, tylko ty! Edward Stachura „Zycie to nie teatr”

Przenośnia

połączenie słów dające nowe, niedosłowne i niezwykłe znaczenie

przenośnia to inaczej metafora, sprawia, że coś zwykłego staje sie niezwykłym zjawiskiem, nabiera poetyckiego charakteru

Funkcja

buduje nastrój, sugeruje treści, pobudza do refleksji

.05

Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam; Życie to nie tylko kolorowa maskarada; Życie jest straszniejsze i piękniejsze jeszcze jest; Wszystko przy nim blednie, blednie nawet sama śmierć! Ty i ja - teatry to są dwa! Ty i ja! Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam. Cały jestem zbudowany z ran. Lecz kaleką nie ja jestem, tylko ty! Edward Stachura „Zycie to nie teatr”

Przenośnia

połączenie słów dające nowe, niedosłowne i niezwykłe znaczenie

przenośnia to inaczej metafora, sprawia, że coś zwykłego staje sie niezwykłym zjawiskiem, nabiera poetyckiego charakteru

.05

Ożywienie

nadawanie przedmiotom i pojęciom cech istot żywych

inną nazwą ożywienia jest animizacja, jest to zabieg, w którym ożywiamy przedmioty, nadajemy im cechy istot żywych, ale nie te, które są typowe tylko dla ludzi

Jeszcze reduta w środku, jasna od wystrzałów, Czerwieni się nad czernią: jak w środek mrowiska Wrzucony motyl błyska, — mrowie go naciska, — Zgasł; — tak zgasła reduta. Czyż ostatnie działo, Strącone z łoża, w piasku paszczę zagrzebało? Czy zapał krwią ostatni bombardyjer zalał? Zgasnął ogień. — Już Moskal rogatki wywalał. Adam Mickiewicz "Reduta Ordona"

.05

Ożywienie

nadawanie przedmiotom i pojęciom cech istot żywych

inną nazwą ożywienia jest animizacja, jest to zabieg, w którym ożywiamy przedmioty, nadajemy im cechy istot żywych, ale nie te, które są typowe tylko dla ludzi

Jeszcze reduta w środku, jasna od wystrzałów, Czerwieni się nad czernią: jak w środek mrowiska Wrzucony motyl błyska, — mrowie go naciska, — Zgasł; — tak zgasła reduta. Czyż ostatnie działo, Strącone z łoża, w piasku paszczę zagrzebało? Czy zapał krwią ostatni bombardyjer zalał? Zgasnął ogień. — Już Moskal rogatki wywalał. Adam Mickiewicz "Reduta Ordona"

.05

Ożywienie

nadawanie przedmiotom i pojęciom cech istot żywych

inną nazwą ożywienia jest animizacja, jest to zabieg, w którym ożywiamy przedmioty, nadajemy im cechy istot żywych, ale nie te, które są typowe tylko dla ludzi

Funkcja

Jeszcze reduta w środku, jasna od wystrzałów, Czerwieni się nad czernią: jak w środek mrowiska Wrzucony motyl błyska, — mrowie go naciska, — Zgasł; — tak zgasła reduta. Czyż ostatnie działo, Strącone z łoża, w piasku paszczę zagrzebało? Czy zapał krwią ostatni bombardyjer zalał? Zgasnął ogień. — Już Moskal rogatki wywalał. Adam Mickiewicz "Reduta Ordona"

buduje nastrój, sugeruje treści, pobudza do refleksji

.05

Ożywienie

nadawanie przedmiotom i pojęciom cech istot żywych

inną nazwą ożywienia jest animizacja, jest to zabieg, w którym ożywiamy przedmioty, nadajemy im cechy istot żywych, ale nie te, które są typowe tylko dla ludzi

.05

Uosobienie

nadawanie czemuś cech typowo ludzkich

za cechy typowo ludzkie uważa się:- mówienie, śpiewanie, rozważanie czegoś,- posiadanie elementów wyglądu człowieka - fryzury, stroju, rąk, miny- odczuwanie emocji, np. smutku, rozpaczy, radości

Płyną w górze niczym słomkowe kapelusze. Kościelna je wieża przymierza. Nie pasują - za duże. Zegar ratuszowy próżno nadstawia głowę. Dachy domów wyciągają szyję po kryjomu. Dwa smukłe klony daremnie rozwarły korony i biegną zziajane na wzgórze. Józef Ratajczak "Obłoki"

.05

Uosobienie

nadawanie czemuś cech typowo ludzkich

za cechy typowo ludzkie uważa się:- mówienie, śpiewanie, rozważanie czegoś,- posiadanie elementów wyglądu człowieka - fryzury, stroju, rąk, miny- odczuwanie emocji, np. smutku, rozpaczy, radości

Płyną w górze niczym słomkowe kapelusze. Kościelna je wieża przymierza. Nie pasują - za duże. Zegar ratuszowy próżno nadstawia głowę. Dachy domów wyciągają szyję po kryjomu. Dwa smukłe klony daremnie rozwarły korony i biegną zziajane na wzgórze. Józef Ratajczak "Obłoki"

.05

Uosobienie

nadawanie czemuś cech typowo ludzkich

za cechy typowo ludzkie uważa się:- mówienie, śpiewanie, rozważanie czegoś,- posiadanie elementów wyglądu człowieka - fryzury, stroju, rąk, miny- odczuwanie emocji, np. smutku, rozpaczy, radości

Funkcja

Płyną w górze niczym słomkowe kapelusze. Kościelna je wieża przymierza. Nie pasują - za duże. Zegar ratuszowy próżno nadstawia głowę. Dachy domów wyciągają szyję po kryjomu. Dwa smukłe klony daremnie rozwarły korony i biegną zziajane na wzgórze. Józef Ratajczak "Obłoki"

buduje nastrój, sugeruje treści, pobudza do refleksji, daje głos rzeczom

.05

Uosobienie

nadawanie czemuś cech typowo ludzkich

za cechy typowo ludzkie uważa się:- mówienie, śpiewanie, rozważanie czegoś,- posiadanie elementów wyglądu człowieka - fryzury, stroju, rąk, miny- odczuwanie emocji, np. smutku, rozpaczy, radości

Pytanie

.06

retoryczne

pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi

ma ono na celu skłonienie odbiorcy do przemyśleń na określony temat, jest to też pytanie, na które odpowiedź jest oczywista

Pytanie

Jeszcze reduta w środku, jasna od wystrzałów, Czerwieni się nad czernią: jak w środek mrowiska Wrzucony motyl błyska, — mrowie go naciska, — Zgasł; — tak zgasła reduta. Czyż ostatnie działo, Strącone z łoża, w piasku paszczę zagrzebało? Czy zapał krwią ostatni bombardyjer zalał? Zgasnął ogień. — Już Moskal rogatki wywalał. Adam Mickiewicz "Reduta Ordona"

.06

retoryczne

pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi

ma ono na celu skłonienie odbiorcy do przemyśleń na określony temat, jest to też pytanie, na które odpowiedź jest oczywista

Pytanie

Jeszcze reduta w środku, jasna od wystrzałów, Czerwieni się nad czernią: jak w środek mrowiska Wrzucony motyl błyska, — mrowie go naciska, — Zgasł; — tak zgasła reduta. Czyż ostatnie działo, Strącone z łoża, w piasku paszczę zagrzebało? Czy zapał krwią ostatni bombardyjer zalał? Zgasnął ogień. — Już Moskal rogatki wywalał. Adam Mickiewicz "Reduta Ordona"

.06

retoryczne

pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi

ma ono na celu skłonienie odbiorcy do przemyśleń na określony temat, jest to też pytanie, na które odpowiedź jest oczywista

Funkcja

podkreślenie wagi problemu, skłonienie do refleksji na jakiś temat

Pytanie

Jeszcze reduta w środku, jasna od wystrzałów, Czerwieni się nad czernią: jak w środek mrowiska Wrzucony motyl błyska, — mrowie go naciska, — Zgasł; — tak zgasła reduta. Czyż ostatnie działo, Strącone z łoża, w piasku paszczę zagrzebało? Czy zapał krwią ostatni bombardyjer zalał? Zgasnął ogień. — Już Moskal rogatki wywalał. Adam Mickiewicz "Reduta Ordona"

.06

retoryczne

pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi

ma ono na celu skłonienie odbiorcy do przemyśleń na określony temat, jest to też pytanie, na które odpowiedź jest oczywista

Wyrazy

.07

dźwiękonaśladowcze

naśladują brzmieniem zjawiska i wydawane przez nie dźwięki

inna nazwa to onomatopeja, wyrazy dżwiękonaśladowcze to nie tylko odgłosy (jak ciach, łup, brzdęk), często kryja się też w różnych wyrazach, np. pluskać, chlusnąć, szumieć, szeleścić

Wyrazy

Stoi na stacji lokomotywa, Ciężka, ogromna i pot z niej spływa - Tłusta oliwa. Stoi i sapie, dyszy i dmucha, Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha: Buch - jak gorąco! Uch - jak gorąco! Puff - jak gorąco! Uff - jak gorąco! Julian Tuwim "Lokomotywa"

.07

dźwiękonaśladowcze

naśladują brzmieniem zjawiska i wydawane przez nie dźwięki

inna nazwa to onomatopeja, wyrazy dżwiękonaśladowcze to nie tylko odgłosy (jak ciach, łup, brzdęk), często kryja się też w różnych wyrazach, np. pluskać, chlusnąć, szumieć, szeleścić

Wyrazy

Stoi na stacji lokomotywa, Ciężka, ogromna i pot z niej spływa - Tłusta oliwa. Stoi i sapie, dyszy i dmucha, Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha: Buch - jak gorąco! Uch - jak gorąco! Puff - jak gorąco! Uff - jak gorąco! Julian Tuwim "Lokomotywa"

.07

dźwiękonaśladowcze

naśladują brzmieniem zjawiska i wydawane przez nie dźwięki

inna nazwa to onomatopeja, wyrazy dżwiękonaśladowcze to nie tylko odgłosy (jak ciach, łup, brzdęk), często kryja się też w różnych wyrazach, np. pluskać, chlusnąć, szumieć, szeleścić

Wyrazy

Stoi na stacji lokomotywa, Ciężka, ogromna i pot z niej spływa - Tłusta oliwa. Stoi i sapie, dyszy i dmucha, Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha: Buch - jak gorąco! Uch - jak gorąco! Puff - jak gorąco! Uff - jak gorąco! Julian Tuwim "Lokomotywa"

.07

dźwiękonaśladowcze

naśladują brzmieniem zjawiska i wydawane przez nie dźwięki

inna nazwa to onomatopeja, wyrazy dżwiękonaśladowcze to nie tylko odgłosy (jak ciach, łup, brzdęk), często kryja się też w różnych wyrazach, np. pluskać, chlusnąć, szumieć, szeleścić

Stoi na stacji lokomotywa, Ciężka, ogromna i pot z niej spływa - Tłusta oliwa. Stoi i sapie, dyszy i dmucha, Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha: Buch - jak gorąco! Uch - jak gorąco! Puff - jak gorąco! Uff - jak gorąco! Julian Tuwim "Lokomotywa"

Funkcja

rytmizowanie tekstu, podkreślanie warstwy brzmieniowej

Wyrazy

.07

dźwiękonaśladowcze

naśladują brzmieniem zjawiska i wydawane przez nie dźwięki

inna nazwa to onomatopeja, wyrazy dżwiękonaśladowcze to nie tylko odgłosy (jak ciach, łup, brzdęk), często kryja się też w różnych wyrazach, np. pluskać, chlusnąć, szumieć, szeleścić

.08

Apostrofa

uroczysty, bezpośredni zwrot do adresata

adresatem apostrofy najczęściej jest bóstwo, idea, ważna postać, czy warość wyższa; może występować w tekstach literackich, modlitwach oraz przemówieniach; ma formę wołacza

Litwo, Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie; Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie. Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem! Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem (— Gdy od płaczącej matki, pod Twoją opiekę Ofiarowany martwą podniosłem powiekę; I zaraz mogłem pieszo, do Twych świątyń progu Iść za wrócone życie podziękować Bogu —) Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono!... Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

.08

Apostrofa

uroczysty, bezpośredni zwrot do adresata wypowiedzi lirycznej

adresatem apostrofy najczęściej jest bóstwo, idea, ważna postać, czy warość wyższa; może występować w tekstach literackich, modlitwach oraz przemówieniach; ma formę wołacza

Litwo, Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie; Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie. Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem! Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem (— Gdy od płaczącej matki, pod Twoją opiekę Ofiarowany martwą podniosłem powiekę; I zaraz mogłem pieszo, do Twych świątyń progu Iść za wrócone życie podziękować Bogu —) Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono!... Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

.08

Apostrofa

uroczysty, bezpośredni zwrot do adresata wypowiedzi lirycznej

adresatem apostrofy najczęściej jest bóstwo, idea, ważna postać, czy warość wyższa; może występować w tekstach literackich, modlitwach oraz przemówieniach; ma formę wołacza

Funkcja

nadawanie podniosłego charakteru, zrócenie uwagi na adresata

Litwo, Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie; Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie. Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem! Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem (— Gdy od płaczącej matki, pod Twoją opiekę Ofiarowany martwą podniosłem powiekę; I zaraz mogłem pieszo, do Twych świątyń progu Iść za wrócone życie podziękować Bogu —) Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono!... Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

.08

Apostrofa

uroczysty, bezpośredni zwrot do adresata wypowiedzi lirycznej

adresatem apostrofy najczęściej jest bóstwo, idea, ważna postać, czy warość wyższa; może występować w tekstach literackich, modlitwach oraz przemówieniach; ma formę wołacza

.08

Inwokacja

rozbudowana apostrofa otwierająca utwór literacki

inwokacja zwykle rozpoczyna poematy epickie, a autor zwraca się do muzy, bóstwa lub patrona z prośbą o natchnienie i pomoc w tworzeniu dzieła

Litwo, Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie; Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie. Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem! Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem (— Gdy od płaczącej matki, pod Twoją opiekę Ofiarowany martwą podniosłem powiekę; I zaraz mogłem pieszo, do Twych świątyń progu Iść za wrócone życie podziękować Bogu —) Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono!... Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

.08

Inwokacja

rozbudowana apostrofa otwierająca utwór literacki

inwokacja zwykle rozpoczyna poematy epickie, a autor zwraca się do muzy, bóstwa lub patrona z prośbą o natchnienie i pomoc w tworzeniu dzieła

Litwo, Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie; Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie. Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem! Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem (— Gdy od płaczącej matki, pod Twoją opiekę Ofiarowany martwą podniosłem powiekę; I zaraz mogłem pieszo, do Twych świątyń progu Iść za wrócone życie podziękować Bogu —) Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono!... Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

.08

Inwokacja

rozbudowana apostrofa otwierająca utwór literacki

inwokacja zwykle rozpoczyna poematy epickie, a autor zwraca się do muzy, bóstwa lub patrona z prośbą o natchnienie i pomoc w tworzeniu dzieła

Funkcja

zwrot do adresata, wprowadzenie do poematu epickiego

Litwo, Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie; Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie. Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem! Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem (— Gdy od płaczącej matki, pod Twoją opiekę Ofiarowany martwą podniosłem powiekę; I zaraz mogłem pieszo, do Twych świątyń progu Iść za wrócone życie podziękować Bogu —) Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono!... Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

.08

Inwokacja

rozbudowana apostrofa otwierająca utwór literacki

inwokacja zwykle rozpoczyna poematy epickie, a autor zwraca się do muzy, bóstwa lub patrona z prośbą o natchnienie i pomoc w tworzeniu dzieła

.09

Neologizm

wyraz nowo utworzony zwykle na podstawie istniejącego słowa

neologizmy tworzy się zgodnie z obowiazujacymi zasadami slowotwórstwa, by uzyskać efekt innowacyjności, ale aby słowo było zrozumiałe

Ogród pana Błyszczyńskiego zielenieje na wymroczu, Gdzie się cud rozrasta w zgrozę i bezprawie. Sam go wywiódł z nicości błyszczydłami swych oczu I utrwalił na podśnionej drzewom trawie. Bolesław Leśmian "Pan Błyszczyński"

.09

Neologizm

wyraz nowo utworzony zwykle na podstawie istniejącego słowa

neologizmy tworzy się zgodnie z obowiazujacymi zasadami slowotwórstwa, by uzyskać efekt innowacyjności, ale aby słowo było zrozumiałe

Ogród pana Błyszczyńskiego zielenieje na wymroczu, Gdzie się cud rozrasta w zgrozę i bezprawie. Sam go wywiódł z nicości błyszczydłami swych oczu I utrwalił na podśnionej drzewom trawie. Bolesław Leśmian "Pan Błyszczyński"

.09

Neologizm

wyraz nowo utworzony zwykle na podstawie istniejącego słowa

neologizmy tworzy się zgodnie z obowiazujacymi zasadami slowotwórstwa, by uzyskać efekt innowacyjności, ale aby słowo było zrozumiałe

Funkcja

uwydatnienie niezwykłości, kreowanie nowych elementów rzeczywistości,

Ogród pana Błyszczyńskiego zielenieje na wymroczu, Gdzie się cud rozrasta w zgrozę i bezprawie. Sam go wywiódł z nicości błyszczydłami swych oczu I utrwalił na podśnionej drzewom trawie. Bolesław Leśmian "Pan Błyszczyński"

.09

Neologizm

wyraz nowo utworzony zwykle na podstawie istniejącego słowa

neologizmy tworzy się zgodnie z obowiazujacymi zasadami slowotwórstwa, by uzyskać efekt innowacyjności, ale aby słowo było zrozumiałe

.10

Archaizm

wyraz przestarzały, który wyszedł z użycia

archaizmy nie należą do czynnego zasobu słownego współczesnych Polaków, są odczuwane jako dawne, przestarzałe; stylizowanie języka na dawny nazywamy archaizacją

Czy to na balu w chwilach odpoczynku Siędziesz, nim muzyk tańce zapowiedział, Obaczysz próżne miejsce przy kominku, Pomyślisz sobie: on tam ze mną siedział. Czy książkę weźmiesz, gdzie smutnym wyrokiem Stargane ujrzysz kochanków nadzieje, Złożywszy książkę z westchnieniem głębokiem, Pomyślisz sobie: ach! to nasze dzieje... Adam Mickiewicz "Do M*"

.10

Archaizm

wyraz przestarzały, który wyszedł z użycia

archaizmy nie należą do czynnego zasobu słownego współczesnych Polaków, są odczuwane jako dawne, przestarzałe; stylizowanie języka na dawny nazywamy archaizacją

Czy to na balu w chwilach odpoczynku Siędziesz, nim muzyk tańce zapowiedział, Obaczysz próżne miejsce przy kominku, Pomyślisz sobie: on tam ze mną siedział. Czy książkę weźmiesz, gdzie smutnym wyrokiem Stargane ujrzysz kochanków nadzieje, Złożywszy książkę z westchnieniem głębokiem, Pomyślisz sobie: ach! to nasze dzieje... Adam Mickiewicz "Do M*"

.10

Archaizm

wyraz przestarzały, który wyszedł z użycia

archaizmy nie należą do czynnego zasobu słownego współczesnych Polaków, są odczuwane jako dawne, przestarzałe; stylizowanie języka na dawny nazywamy archaizacją

Funkcja

nadanie tekstowi archaicznego charakteru i kolorytu epoki

Czy to na balu w chwilach odpoczynku Siędziesz, nim muzyk tańce zapowiedział, Obaczysz próżne miejsce przy kominku, Pomyślisz sobie: on tam ze mną siedział. Czy książkę weźmiesz, gdzie smutnym wyrokiem Stargane ujrzysz kochanków nadzieje, Złożywszy książkę z westchnieniem głębokiem, Pomyślisz sobie: ach! to nasze dzieje... Adam Mickiewicz "Do M*"

.10

Archaizm

wyraz przestarzały, który wyszedł z użycia

archaizmy nie należą do czynnego zasobu słownego współczesnych Polaków, są odczuwane jako dawne, przestarzałe; stylizowanie języka na dawny nazywamy archaizacją

Katarzyna Polak

dziękuję za uwagę :)

link.do/poezja2

link.do/poezja1