Jan Kochanowski - twórczość

Jan Kochanowski

Czytanie ze zrozumieniem

Sporządź, w dowolnej formie, notatkę dotyczącą życia i twórczości Jana Kochanowskiego.

Nie porzucaj nadzieje...

Pieśń IXKsięgi Pierwsze

Miło szaleć, kiedy czas po temu

Pieśni

,,Nic wiecznego na świecieRadość się z troską plecie (...)".

Na młodośćNa nabożną

Na młodość Jakoby też rok bez wiosny mieć chcieli, Którzy chcą, żeby młodzi nie szaleli. To fraszka o wymowie filozoficznej. Liczy zaledwie dwa wersy, napisana została jedenastozgłoskowcem o rymach parzystych, dokładnych, żeńskich. Podmiot liryczny zawarł w bardzo krótkim tekście niezwykle ważną prawdę: fantazja, szaleństwa, zabawy, porywy uczuć to przywilej młodości. Każdy człowiek przeżywa ten okres życia podobnie. Nic tego nie zmieni, a kto chciałby krytykować, musi pamiętać, że szaleństwa młodości są tak oczywiste jak wiosna w cyklu zmian pór roku. Poeta porównał młodość z wiosną. W końcu wiosną wszystko budzi się do życia!

Na lipę

Fraszka jest poetyckim opisem lipy - drzewa bardzo pożytecznego dla jej właścicieli. Upersonifikowana lipa zwraca się do przechodnia w apostrofie, zachęcającej do odpoczynku w cieniu jej liści. Drzewo obiecuje chłód, spokój, wygodę i ciszę. W jego konarach schronienie znajdują ptaki, z jego kwiatów pszczoły "biorą miód". Lipa należy do wielkiego świata przyrody życzliwego człowiekowi - jest świadoma swych zalet. Ba! Nawet porównuje się do drzew z hesperyjskiego sadu (bardzo częste, w renesansie, nawiązanie do mitologii greckiej. W ogrodzie Hesperyd rosły drzewa o złotych jabłkach, a obok ze źródła tryskała ambrozja - pokarm bogów)! Podkreśla w ten sposób swoją wyjątkowość. Utwór jest zatem pochwałą piękna przyrody. Niezwykłe drzewo symbolizuje bezpieczeństwo i harmonię, jakie zapewnić może człowiekowi spokojna egzystencja na wsi.

Fraszki

• Na zdrowie

To chyba najbardziej znana fraszka Jana Kochanowskiego. Napisana lekko i wdzięcznie, jest poetyckim wywodem na temat wartości zdrowia w życiu człowieka. Zdrowie, według podmiotu lirycznego, zdecydowanie przewyższa inne wartości. Przeciwstawione majątkowi, młodości, urodzie, wysokim urzędom i godnościom, triumfuje. Podmiot liryczny zaznacza również, że człowiek nie docenia swojego zdrowia aż go nie straci. Dopiero wtedy uświadamia sobie jego prawdziwą wartość. Do właśnie tej fraszki nawiąże kilka wieków później Adam Mickiewicz w swojej epopei narodowej pt. ,,Pan Tadeusz". Taki rodzaj nawiązania do twórczości innego poety nazywamy aluzją literacką.

Tren VIII

Gatunek poezji żałobnej.Pisana najczęściej na zamówienie pieśń lamentacyjna wyrażająca żal z powodu czyjejś śmierci. Wychwalałą zalety i zasługi zmarłego.

Treny

Tren V

Tren I

Tren VII

W trenie tym Kochanowski zwraca się bezpośrednio do swojej zmarłej córeczki (apostrofa). Wiersz ten jest opisem porażającej pustki, która zjawiła się w domu podmiotu lirycznego po śmierci ukochanego dziecka. Pusty dom jest zarazem stanem uczuciowym podmiotu. Wspomina on tętniący, za życia Orszulki, dom. Rysuje w ten sposób portret dziewczynki radosnej, ruchliwej, pełnej wdzięku, która swą żywiołowością rozpraszała troski i smutki domowników. W domostwie nieustannie rozbrzmiewał radosny śmiech dziecka. Przywołany ponownie obraz pustego, ogarniętego przerażającą ciszą, domu podkreśla rozpacz, bezradność i ból ojca. Tren ten ma budowę klamrową - zaczyna się i kończy w ten sam sposób.