Gramatyka 6
Marta S.
Created on March 13, 2020
More creations to inspire you
Transcript
Gramatyka
Przypomnij sobie z zeszytu, podręcznika, ćwiczeniówki czy plansz ukrytych pod znacznikami (strona 1 i 2) definicje części mowy. ;) Wszystkie odmienne części mowy już znasz, nieodmienne powinieneś/ powinnaś kojarzyć. Myślę, że bez problemu sobie poradzisz. Jeśli nie - napisz do mnie wiadomość :)
Szukaj żółtych znaczników. One kryją w sobie zadania!
Miłej pracy!
- powtórzenie-
Przypominajka trudnych zagadnień!
Co kryją ołówki?
Jak tworzymy i wyrażamy stronę czynną i bierną?
Często w wiadomościach dziennikarskich o tematyce politycznej pojawia się nagłówek Politycy przegłosowali ustawę. Zwykle towarzyszy mu zdjęcie, na którym widać obradujących w sejmie parlamentarzystów. Wyróżniają się oni na fotografii, która zamieszczona została na pierwszej stronie gazety – są bohaterami zdarzenia, a zarazem wykonawcami ważnych decyzji państwowych czy obywatelskich. Takie zdanie jest zgodne z naturalnym porządkiem gramatycznym:: „politycy” – to podmiot wypowiedzenia, „przegłosowali” – jego orzeczenie (czasownikowe), „ustawę” – dopełnienie. Zdanie, które pokazuje ten szyk i zawiera osobową formę czasownika, to zdanie o konstrukcji czynnej. Na pierwszym planie przedstawia człowieka i jego czynność (zachowanie), na planie drugim – rzecz (konkretną lub abstrakcyjną), z którą człowiek coś robi. Czasami jednak opisany porządek wyrazów zmieniamy – przede wszystkim po to, aby pokazać tło wydarzeń, które opisujemy, a nie ich bohaterów. Przykładowy artykuł, w którym dziennikarz chciałby podkreślić wagę ustawy, a mniej napisać o politykach, którzy głosowali za nią, mógłby się rozpoczynać następująco: „Ustawa została przegłosowana przez polityków”. Dziennikarz posłużyłby się wówczas konstrukcją bierną. Proporcje „gramatyczne” w zdaniu zostałyby zachowane: „ustawa” – to również podmiot; „została uchwalona” – to orzeczenie (ale już imienne), a „przez polityków” – dopełnienie. Przekształcone zdanie miałoby konstrukcję bierną.
Strona czynna – to taka konstrukcja składniowa, w której podmiot oznacza wykonawcę jakiejś czynności, orzeczenie czasownikowe - czynność, a dopełnienie w formie biernika - przedmiot czynności.
Podmiot | Orzeczenie czasownikowe | Dopełnienie |
Jacek | czyta | książkę |
Kot | pije | mleko |
Poeta | napisał | wiersz |
Wykonawca czynności | Czynność | Rzecz |
Zastosowanie strony czynnej w tekście sprawia, że uwaga odbiorcy skupia się na wykonawcy czynności.
Strona bierna – to taka konstrukcja składniowa, w której podmiotem jest nie wykonawca czynności, lecz jej obiekt. Pod względem gramatycznym zdanie o konstrukcji biernej charakteryzuje się tym, że zawiera orzeczenie imienne, w którym łącznikiem jest forma osobowa czasownika być/zostać, a orzecznikiem – imiesłów przymiotnikowy bierny. Spójrzmy, jak zostały przekształcone poniższe zdania z konstrukcji czynnej na konstrukcję bierną.
Podmiot | Orzeczenie imienne | Dopełnienie | |
łącznik | orzecznik (imiesłów bierny) | ||
Książka | jest | czytana | przez Jacka |
Mleko | jest | pite | przez kota |
Poeta | został | napisany | przez poetę |
Rzecz | Czynność | Wykonawca czynności |
Taka zamiana składniowa nie zawsze jest jednak możliwa. Aby zmienić zdanie z konstrukcji czynnej na konstrukcję bierną, muszą być spełnione co najmniej dwa warunki:
Od czasownika, który chcemy przekształcić, możną utworzyć imiesłów przymiotnikowy bierny. Taki czasownik nazywamy przechodnim.
Zdanie o konstrukcji czynnej musi zawierać dopełnienie w bierniku, czyli tzw. dopełnienie bliższe.
Wykres ilustrujący zamianę zdania o konstrukcji czynnej na zdanie o konstrukcji biernej.
Wykres pokazujący różnice między czasownikami przechodnimi i nieprzechodnimi
Czasowniki | |
przechodnie | nieprzechodnie |
- można od nich tworzyć imiesłowy przymiotnikowe bierne | - nie można od nich utworzyć imiesłowów przymiotnikowych biernych - występują tylko w stronie czynnej |
Notatka za e-podręcznik.pl
Dziękuję !
Zrelaksuj się z
Mówiąc Inaczej :)