Виртуальный музей "Ваша слава ўстане абеліскам"

Экскурсионные маршруты по Щучинскому районы

https://ctk-schuchin.schools.by/pages/ekskursjnyja-marshruty-paklonnaga-turyzmu-pa-shchuchynskamu-raenu

https://ctk-schuchin.schools.by/pages/rb

БРАЦКІЯ МАГІЛЫ

На тэрыторыі Шчучынскага раена знаходзяцца 12 брацкіх магіл, у якіх пахаваны савецкія воіны, партызаны, савецкія і партыйныя дзеячы, загінуўшыя пры вызваленні раена ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

г.п. Астрына. Брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан па вуліцы Станкевіча. Пахаваны 21 воін 5-й гвардзейскай кавалерыйскай дывізіі імя Р.І. Катоўскага 3-га гвардзейскага кавалерыйскага корпуса, якія загінулі ў ліпені 1944 года пры вызваленні паселка ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў і 17 партызан, што загінулі ў 1941-1944 гг. у баях супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

Тут таксама пахаваны 11 партыйных савецкіх актывістаў, якіх знішчылі у 1945-1948 гг. ворагі савецкай улады. Сярод пахаваных - камандзір атрада імя Ленінскага камсамола Д.Ц. Панкоў, камандзір партызанскай брыгады імя Ленінскага камсамола А.В. Станкевіч. Імем Антона Васільевіча Станкевіча названа вуліца ў г.п. Астрына. У 1967 годзе на магіле пастаўлены помнік - скульптура воіна.

Нарадзіўся Станкевіч у в. Любча Барысаўскага раена Мінскай вобласці ў 1915 г. Член КПСС. З 1937г. на падпольнай рабоце ў Скідзелі. Пасля ўз'яднання ў 1939г. - раенны ўпаўнаважаны Наркамата БССР па нарыхтоўках у Скідзельскім райвыканкаме. Са студзеня 1942г. - у партызанах: камандзір групы, узвода, атрада. З верасня 1943г. - камандзір партызанскай брыгады імя Ленінскага камсамола. Партызаны пад яго камандаваннем пусцілі пад адхон 40 варожых эшалонаў, пашкодзілі 101 км сувязі, узарвалі 2 электрастанцыі і інш. Варожыя аб'екты, знішчылі больш 1 тыс. гітлераўцаў. Загінуў у баі каля вескі Вялікія Бярозаўцы.

г.п. Астрына. Брацкая магіла падпольшчыкаў знаходзіцца на старых праваслаўных могілках. Пахаваны камсамольцы-падпольшчыкі У.Вашкевіч, П.Жукоўскі, М.Карсуноў, У.Сакута, М.Слатвінскі, якія загінулі у барацьбе супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

Адна з вуліц паселка названа ў памяць аб адным з арганізатараў і кіраўнікоў камсамольска-маладзежнага падполля ў Заходняй Беларусі і на тэрыторыі Гродзенскага раена ў гады Айчыннай вайны Мікалаі Слатвінскім. Нарадзіўся ен 14.06.1920г. у Астрыне. Член КСМЗБ. У 1938г. стварыў камсамольска-маладзежную групу, падрымлівалі сувязь з Астрынскім камітэтам КПЗБ. З Беластока і Вільні ен прывозіў нелегальную літаратуру, якую падпольшчыкі распасўсюджвалі. Яны таксама вялі рэвалюцыйную агітацыю, стваралі падпольныя маладзежныя групы ў суседніх весках, дапамагалі палітычным вязням і іх сем'ям, у дні рэвалюцыйных свят развешвалі чырвоныя сцягі. Слатвінскі неаднаразова арыштоўваўся польскімі ўладамі. Пасля ўз'яднання ў 1939 годзе прымаў удзел ва ўстанаўленні савецкай улады, працаваў у міліцыі. У 1940-1941 гг. вучыўся ў Гродзенскім педагагічным вучылішчы. З першых дзен вайны стаў актыўным удзельнікам барацьбы з фашыстамі. У Астрыне і суседніх весках стварыў камсамольскае падполле, члены якога распаўсюджвалі зводкі Саўінформбюро, праводзілі дыверсіі, збіралі зброю, боепрыпасы, харчаванне, медыкаменты для партызанскага атрада. У маі 1942г. пайшоў у партызанскі атрад, удзельнічаў у баявых аперацыях. Загінуў падчас карнай аперацыі гітлераўцаў.

Раней адна з вуліц Астрыны называлася Дзембраўскай. Перайменавана яна была пася вайны у памяць аб удзельніку рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі, адным з арганізатараў і кіраўнікоў антыфашысцкага падполля на тэрыторыі Баранавіцкай вобласці у гады Вялікай Айчыннай вайны Пятру Васільевічу Жукоўскім.

Нарадзіўся ен у г. Чудава Наўгародскай вобласці. Жыў у Заходняй Беларусі. Член падпольнай арганізацыі у Астрыне. Веў рэвалюцыйную агітацыю і прапаганду сярод насельніцтва, распаўсюджваў лістоўкі. Неаднаразова быў арыштаваны польскімі уладамі. Пася уз'яднання у 1939г. працаваў старшыней Астрынскага

сяльпа. У пачатку вайны арганізаваў і стаў кіраўніком антыфашысцкага камітэта, упаўнамочаны па Васілішкаўскаму раену. У канцы мая 1942г. пасля шматлікіх правалаў вымушаны быў пайсці ў партызанскі атрад імя Ленінскага камсамола.

Выконваючы чарговае заданне, камсамольцы нарваліся на засаду. Загінуў у баі.

У 1950 годзе пастаўлены абеліск.

г.п. АСТРЫНА. МАГІЛА НЕВЯДОМЫХ САЛДАТАЎ на новых праваслаўных могілках. Дванадцаць гадоў назад пошукавым клубам "Сокал" былі праведзены раскопкі на месцы баёў у раене Астрыны. Былі знойдзены астанкі вялікай колькасці салдат. На жаль, не ўдалося устанавіць іх імены. Але кожны ўдзельнік Вялікай Айчыннай вайны павінен быць пахаваны. Астрынскім пассаветам на чале з У.Л. Дзежыцам пры падтрымцы раенных улад, грамадскай супольнасці паселка быў арганізаваны працэс перазхавання астанкаў салдат. Ва ўрачыстай атмасферы чатыры труны з астанкамі салдат былі прывезены на новыя могілкі на ўскрайку Астрыны. Труны апушчаны ў зямлю. На гэтым месцы стаіць помнік.

ВЕСКА ВАСІЛІШКІ. БРАЦКАЯ МАГІЛА САВЕЦКІХ ВОІНАЎ.

На могіках пахаваны 3 невядомыя воіны, якія загінулі пры вызваленні вёскі. У 1965 годзе пастаўлены помнік.

Памятник расстрелянным евреям в А.Г. Василишки

После того, как немецкие войска захватили Василишки, еврейское население было угнано в гетто (располагалось на одной стороне улицы Советской и улицах Школьной и Кроньковской; название улиц на то время). Каждый день все жители гетто с 10-летнего возраста изгонялись на принудительные работы. Вести разговоры с людьми других национальностей и выходить за пределы гетто запрещалось. Фашисты установили коллективную ответственность за провинности. Утром 10 мая 1943 всех согнали на улицу Школьная и повели по улице Советской в направлении к кладбищу. Там людей раздевали, подводили к яме и расстреливали ружейно-куляметным агнем. Расстрел продолжался до вечера 11 мая 1942 г. Общее количество уничтоженных за 2 дня - 2159 человек. На месте массового уничтожения мирных жителей в 1967 году установлен памятник.

Музей Василишковской СШ

Одна из выставок музея посвящена трагедии мирного еврейского населения. Ценным экспонатом музея является письмо с воспоминаниями узника еврейского гетто в Василишках Палечка Самуила Рубиновича, единственного, кому удалось спастись.

ВЁСКА ТАБАЛІЧЫ. МАГІЛА АХВЯР ФАШЫЗМУ.
Знаходзіцца на паўночным усходзе, у 0,5 км ад вескі, у лесе. У 1944г. гітлераўцамі была растраляна сям'я Алясневіч за сувязь бацькі Алясневіча Івана Іванавіча (1905г.н.) з партызанамі. Загінулі жонка Алясневіч Ганна Валянцінаўна (1908г.н.), тры дачкі: Юзэфа (1933г.н.), Яніна (1934г.н.), Зінаіда (1936г.н.). Пахаваны ў лесе каля вёскі Табалічы. Старэйшая дачка Алясневіч Марыя Іванаўна (1927г.н.) у гэты час была вывезена на работы ў Германію. Калі вярнулася, то даведалася аб трагедыі. Доўгі час жыла ў Эстоніі, а потым пераехала ў в. Табалічы.

Помнік быў уведзены ў 1989г. на дзяржаўныя сродкі.

Могила партизан и советских граждан, расстрелянных фашистами, памятник землякам, погибшим в годы Великой Отечественной войны.

АДЗІНОЧНЫЯ ВОІНСКІЯ ПАХАВАННІ

ВЕСКА БЕРШТЫ. МАГІЛА В.В. АЛЯКСАНДРАВА.

9 ліпеня 1967 года ў Берштах на тэрыторыі школы былі перазахаваны астанкі героя, пасмяротна ўзнароджаннага ордэнам Славы, Валянціна Валянцінавіча Аляксандрава, які 15 ліпеня 1943 года ў баі каля вёскі Пілаўня быў смяротна паранены, закрыўшы сабою камандзіра дэсантнага партызанскага атрада імя Камсамола Беларусі Андрэева А.Я.

В.В. Аляксандраў нарадзіўся і вырас у Маскве. Да вайны быў студэнтам Маскоўскага аўтамеханічнага інстытута. У пачатку вайны добраахвотнікам пайшоў на фронт і ўжо 21 ліпеня 1941 года быў закінуты ў тыл ворага ў Барысаўскі раён Мінскай вобласці. На працягу 1941-1943 гг. удзельнічаў у падрыве сямі варожных эшалонаў. У 1943 г. яго зноў накіравалі ў тыл ворага ў складзе дэсантнага партызанскага атрада імя Камсамола Беларусі. Валянцін Аляксандраў быў памочнікам камандзіра роты, удзельнічаў у шэрагу баеў, засад і дыверсій, у тым ліку і падрыве двух эшалонаў ворага.

Матэрыялы аб героі, яго асабістыя рэчы і ордэн Славы, якім пасмяротна быў узнагароджаны В.В. Аляксандраў захоўваліся ў музеі Берштаўскай базавай школы, а пасля яе закрыцця - перададзены у гісторыка-краязнаўчы музей Навадворскай САШ.

На магіле ўстаноўлены помнік, узвесці які дапамагалі былыя партызаны, работнікі Шчучынскай аўтабазы (да вайны Аляксандраў быў студэнтам Маскоўскага аўтамеханічнага інстытута), сястра - скульптар Валянціна Аляксандрава і Берштаўская школа.

Каля вескі Пілаўня, на месцы гібелі В.В. Аляксандрава ўстаноўлены памятны знак.

ВЕСКА ДАЎЛЮДАШЧЫНА. МАГІЛА ПАРТЫЗАН.

За 3 км на ўсход ад вёскі на могілках пахаваны партызан Крупіца Баляслаў Антонавіч, які загінуў у 1944г.

ВЕСКА ШЫНКАЎЦЫ. МАГІЛА МАЦВЕЯ МАРУСІКА.

Дата пахавання - червень 1944 г. індывідуальная магіла памерам 2х3 м. Агароджа металічная. Помнік устаноўлены на магіле ў 1976 г. з бетону. Магіла размешчана на грамадзянскіх могілках у весцы Шынкаўцы. На помніку надпіс: "Квяткоўскі (Марусік) Антон Людвікавіч - начальнік асобага аддзела партызанскага атрада імя В. Васілеўскай. Загінуў у чэрвені 1944 года". (У надпісу на помніку памылка: не Антон, а Мацвей Марусік).

У музеі Баявой Славы сярэдняй школы №1 захоўваюцца ўспаміны жыхаркі в. Шынкаўцы Капіца Надзеі, якая лячыла ад ран гэтага чалавека. Але раны былі сур'ёзныя і М.Марусік памер ад ран у чэрвені 1944 г.

М.Л. Марусік - паляк па нацыянальнасці, ураджэнец польскай вескі Влоцлаўкі. Разам з часцямі Чырвонай Арміі дайшоў да Мінска. Тут фашысты яго схапілі і кінулі ў канцлагер Дразды. Потым - пабег з канцлагера і партызанскі атрад "Мсціўца" у Мінскай вобласці брыгады "Народныя мсціўцы".

За мужнасць і адвагу, праяўленую ў барацьбе з нямецкімі акупантамі М. Марусік быў прадстаўлены да ўзнагароды: загадам Беларускага штаба партызанскага руху ад 27 красавіка 1943 г. М. Марусік быў узнагароджаны медалем "Партызану Айчыннай вайны II ступені". Гэта была яго першая высокая ўзнагарода.

У пачатку 1943 г. па ўказанню Беларускага штаба партызансказа руху быў пасланы ў Баранавічскую вобласць (цяперашняя Гродзенская). Змагаўся з ворагам у атрадзе Ванды Васілеўскай, які ўваходзіў у брыгаду імя Ленінскага Камсамола Шчучынскага партызанскага злучэння.

М.Л. Марусіку не прышлося дажыць да светлага дня Перамогі, не прышлося ўбачыць новую Польшу, за шчасце і свабоду якой ен змагаўся ў радах беларускіх партызан. Але ўдзячны беларускі народ свята захоўвае памяць аб ім. За мужнасць і гераізм, праяўленыя ў барацьбе з нямецка-фашысцкімі захопнікамі Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 15 жніўня 1944 г. славуты сын польскага народа М.Л. Марусік пасмяротна ўзнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі.

СПАЛЕНЫЯ ВЁСКІ. СЁСТРЫ ХАТЫНІ.

МЕМАРЫЯЛЬНЫ КОМПЛЕКС Ў ВЁСЦЫ ЗІНЯКІ АСТРЫНСКАГА ПАСЯЛКОВАГА САВЕТА НА МЕСЦЫ ЗНІШЧЭННЯ ФАШЫСТАМІ Ў ГАДЫ ВЯЛІКАЙ АЙЧАННАЙ ВАЙНЫ МІРНЫХ ЖАХАРОЎ.

22 студзеня 1944 года нямецка-фашысцкімі захопнікамі была ўчынена адна з самых страшных трагедый на тэрыторыі Шчучынскага раёна.

На досвітку 800 карнікаў акружылі вёску. З хат выгналі ўсіх: жанчын, дзяцей, старых. Спачатку фашысты на вачах у бацькоў расстралялі дзяцей. Потым карнікі прыкладамі і штыкам загналі ў хлеў жанчын і мужчын і падпалілі. Тых, хто імкнуўся выратавацца з агню азвярэлыя фашысты расстрэльвалі ва ўпор. Уся вёска была спалена. Тут загінулі 65 жыхароў акружаючых веск, выпадкова апынуўшыся ў Зіняках. Ранкам на месцы Зінякоў дымілася папялішча. 419 мірных жыхароў згарэлі ў агні. Людзі, прыйшоўшыя з акружаючых хутароў, знайшлі толькі астанкі збіўшыхся па кучках людзей. па астанкам адзення людзей, якія гарэлі, прыціснуўшыся адзін да аднога, суседзі з бліжэйшых весак пазнавалі блізкіх. Астатніх нельга было пазнаць: яны рассыпаліся, як толькі да іх датыкаліся.

Цудам застаўся ў жывых Міхаіл Іосіфавіч Журун - хлопчык, якому ўдалося збегчы. Схаваўшыся ў лесе, ен бачыў, як выводзілі з хаты бацьку, маці, сястру, брата з шасцігадовым сынам, суседзей, але ні чым не мог ім дапамагчы, хоць сэрца і разрывалася ад болю.

Пашчасціла і сям'і Шайпакоў, якія схаваліся ў зямлянцы, вырытай на ўсякі выпадак: яе фашысты не заўважылі ў цемры. У зямлянцы сям'я жыла да канца вайны. І яшчэ адзін мужчына (прозвішча яго не помняць), які ўскочыў у студню, а немцы палічылі яго ўтопленым, застаўся жыць. Ён затым выбраўся па зрубах: студня была драўляная.

Да 1988 г. на месцы спаленай вескі стаяў невялікі помнік з чырвонай зоркай наверсе. 8 мая 1988 года ў вёсцы Зінякі адбыўся мітынг-рэквіем, прысвечаны адкрыццю мемарыяльнага комплексу, замучаным 22 студзеня 1944 года.

У цэнтры мемырыяла ўзвышаецца фігура жанчыны-маці з дзіцем на руках. Яна як бы прыціскае дзіця да сваіх грудзей, імкнучыся выратаваць яго ад полымя. Насупраць - цэментная сцяна, на якой напісана лічба 419, і на сцяне прозвішчы загінуўшых у гэтым страшэнным кастры. А пачынаецца сцяна з лічбы 6593 - гэта колькасць мірных грамадзян Шчучыншчыны, якія загунулі ў 1941-1944гг.

Веска Зінякі - сястра Хатыні. Зямля гэтай вёскі захоўваецца на адзіных у свеце могілках спаленых весак - Хатыні.

Мемарыяльны комплекс размешчаны пры ўездзе ў веску, на ўскрайку лесу. памеры пахавання -12х4 м. У брацкай магіле пахаваны 87 дзяцей, самому малодшаму з якіх споўніўся ўсяго 1 дзень. Аб гэтым сведчыць надпіс не невялікім помніку, насупраць цэментнай сцяны з надрісамі прозвішчаў загінуўшых. Дарога да комплексу вымашчана цеметнымі плітамі, паабапал дарогі высаджаны кветкі.

МЕМАРЫЯЛЬНЫ КОМПЛЕКС, УСТАНОЎЛЕНЫ НА МЕСЦЫ СПАЛЕНАЙ ФАШЫСТАМІ ВЁСКІ АГАРОДЗІШЧА.

Сярод весак, лёс якіх у гады Вялікай Айчыннай вайны напаткаў лёс Хатыні і вёска Агародзішча, што на тэрыторыі Першамайскага сельскага Савета. У пачатку 1942 года ўзмацнілася партызанская вайна. У лесе паблізу вёскі Агародзішча народныя мсціўцы адбілі ў акупантаў нарабаваную жывёлу і раздалі яе сялянам. У другі раз узарвалі вузкакалейку, затым недалёка ад вёскі забілі пецярых немцаў. Фашысты здагадваліся, што партызанам дапамагаюць жыхары вёскі. І тады сваю злобу фашысты вырашылі выліць на ўсёй вёсцы. 26 лютага 1943 года 500 карнікаў на досвітку акружылі вёску, сагналі жыхароў у хату Мацвея Саковіча, мужчынам загадалі выкапаць яму і па 10 чалавек выводзілі расстрэліваць. Вёску (28 хат) спалілі. Загінулі 147 жыхароў гэтай вёскі.

Вёска Агародзішча знікла з карты Шчучыншчыны. Яна не адноўленая вёска, сястра Хатыні. Да 2003 года непадалёку ад Котры стаяў помнік з чырвонай зорачкай наверсе і надпісам: "Тут пахаваны 147 жыхароў вёскі Агародзішча, растраляных нямецка-фашысцкімі акупантамі 26 лютага 1943 года". У сувязі з 60-годдзем трагедыі ў 2003 г. быў устаноўлены мемарыяльны комплекс.

Праз раку Котру зроблены мост. Памеры брацкай магілы 10х6 м. На гэтай плошчы змешчаны асноўны помнік і яшчэ абапал 4 невялікія помнікі з прозвішчамі загінуўшых, пастаўленыя роднымі і блізкімі ахвяр трагедыі. Агароджа драўляная.

Деревня Демброво. Памятник 62 землякам. Возведен в 1967 г.

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page.html

Памятник 32 землякам, погибшим в Великую Отечественную войну (поставлен в 1967 г.).

МАРШРУТАМИ ПАМЯТИ

http://darogami-wajny.blogspot.com

http://darogami-wajny.blogspot.com

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_45.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_45.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_86.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_45.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_27.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_45.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_45.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_48.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_86.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_46.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_27.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_48.html

http://darogami-wajny.blogspot.com/p/blog-page_27.html